Wat is nou toch zo speciaal aan een vrouwenstem?
Die vraag krijg ik dus regelmatig. Het is namelijk best gangbaar om met stemmen te werken, zang- of spreekstemmen, maar niet persé om voornamelijk met vrouwenstemmen te werken, zoals ik doe. I get it.
Maar voor mij is het volkomen logisch… Als instrument en in gebruik verschilt een mannenstem helemaal niet zo veel van een vrouwenstem. Maar een vrouwenstem, daar zit heel veel “op”. Daarmee bedoel ik: een vrouwenstem heeft het moeilijker. Dat komt doordat ze gebruikt wordt in een wereld die al vele eeuwen is ingericht naar mannelijke maatstaven.
De mannenstem is de maatstaf
Al vele honderden jaren is de mannenstem onze maatstaf als het gaat over spreken in het openbaar. In het oude Griekenland was het absoluut onmogelijk dat een spreker vrouwelijk was. Een serieuze “openbare” spreker, bedoel ik dan, he? In het theater en in de opera werden lange tijd vrouwenrollen door mannen gespeeld en gezongen.
Kenmerken van een mannenstem zijn we dan ook gaan beschouwen als uitingen van “mannelijke” kwaliteiten, zoals leiderschap, kracht, macht, impact maken, overtuigen. Weten waar je het over hebt. Serieus en kundig zijn. Je woorden zorgvuldig kiezen en een helder, logisch betoog kunnen voeren.
Met deze kenmerken en kwaliteiten is op zich niks mis. Maar er mist wel een heleboel! Ik geloof dus, dat het hoog tijd is, dat we eens gaan onderzoeken hoe we dat kunnen veranderen. Hoe we meer balans kunnen gaan krijgen.
Ons beeld van stemkwaliteiten is op z’n minst onvolledig. En dat komt, omdat we eigenlijk helemaal niet weten wat “de vrouwenstem is”. Daarvoor hebben we nog te weinig voorbeelden van vrouwen die zich op een authenthieke manier met hun stem uiten. Gelukkig begint daar wel verandering in te komen, als ik denk aan Michelle Obama, Oprah Winfrey en een heleboel prachtige zangeressen die bijvoorbeeld hun eigen teksten durven vertolken.
Vrouwen hebben het moeilijker als ze spreken en zingen
De mannenstem was en is nog steeds maatstaf, en die maatstaf komt overeen met kwaliteiten die in onze maatschappij als “meerderwaardig”, “beter” en “nuttiger” worden gezien. Dat betekent, dat de vrouwenstem dus automatisch als minderwaardig wordt ervaren. En dat voelen we… Want een vrouwenstem is nooit “goed genoeg”. Een vrouwenstem is te luid, niet luid genoeg, te hoog, te laag, te mannelijk, te hysterisch, te schel, te iel… Zelden hoor je iemand zeggen: wat heeft die vrouw een prettig stemgeluid.
Mijn kapper – een feministische man – zei het vorige week met een diepe zucht: “Vrouwen hebben het echt moeilijk als ze iets met hun stem moeten doen. Ze klinken ook vaak niet zo authentiek”. Ik heb hem uitgelegd dat dat absoluut niet komt, omdat we niet authentiek zijn. Maar omdat we simpelweg geen idee hebben hoe een authentieke vrouwenstem echt klinkt. Want dat hebben we gewoonweg niet geleerd.
Nog steeds niet helaas. En dáár wil ik dus graag verandering in brengen.
Onze stem is bedoeld als een naadloos onderdeel van onze totale zelfexpressie – die bestaat uit o.a. je lichaamstaal, je intonatie, je gezichtsuitdrukkingen, je energie, je intentie, je ademhaling, je houding en je emoties.
We leren als vrouwen al heel jong om onze stem op allerlei manieren aan te passen. We moeten haar dimmen, downsizen, haar niet te verbinden met onze emoties (terwijl juist dát de kracht van een authentiek stemgeluid is!). We doen dus mannen na als we spreken. We spreken dan met veel “borststem” en met kracht in plaats van op de adem. Of we hebben daar juist zoveel weerstand tegen, dat we een weke “overvrouwelijke” stem creëren – een stem die klein en meisjesachtig is en de kracht van ademsteun volkomen mist. En er zijn nog allerlei varianten op dit thema.
Het mag dus echt ánders
Want vrouwenstemmen, hele, complete, belichaamde vrouwenstemmen zijn ongelofelijk mooi. En powerful! Impactvol ook.
Ze zijn vol van vrouwelijke kwaliteiten – precies díe kwaliteiten waar wij en onze planeet op dit moment in de geschiedenis zo’n behoefte aan hebben, omdat we leven in een tijd van doorgeslagen adoratie voor logica en andere “mannelijke” kwaliteiten. Vrouwenstemmen klinken vloeiend, melodieus, harmonisch, lichtvoetig, dansend, zangerig, verbonden… ze klinken sensueel, helend, troostend, vreugdevol, plagerig. Maar ook krachtig en standvastig… met controle. Niet vanuit een “claimende controle”, maar vanuit een controle die ontstaat als we durven samenwerken met ons lichaam, onze adem, met Het Leven zelf.
Anyway… dit zijn “zomaar” een paar redenen waarom ik de vrouwenstem dus heel speciaal vindt. En eigenlijk ben ik ben eigenlijk nog lang niet klaar… Maar de rest bewaar ik, voor een volgende blog 😉
Monique van der Hoeven
Zing je Eigenwijs / Wisdom of a Woman